Μακκαβαίοι

Ονομασία που δόθηκε στους γιους του Ματταθία, ιερέα της πόλης Μωδεΐν, και οργανωτή της ιουδαϊκής εξέγερσης εναντίον του Αντιόχου Δ’ του Επιφανούς, ο οποίος ήθελε να εξελληνίσει τους Εβραίους και να τους αναγκάσει να εγκαταλείψουν τη θρησκεία τους. Η ελληνική μετάφραση της Βίβλου –των Εβδομήκοντα– περιλαμβάνει τέσσερα βιβλία των Μ., από τα οποία τα Α’, Β’ και Γ’ είναι δευτεροκανονικά (στη Βουλγάτα μόνο τα Α’ και Β’) και το Δ’ απόκρυφο, που έχουν γραφεί περίπου το 100 π.Χ. Οι Εβραίοι και οι προτεστάντες τα απορρίπτουν. Το πρώτο, γραμμένο εβραϊκά και σωζόμενο σε ελληνική μετάφραση, αφηγείται τον ιερό πόλεμο που οργάνωσε ο Ματταθίας και ο οποίος συνεχίστηκε υπό την ηγεσία του γιου του Ιούδα Μακκαβαίου (βλ. λ. Ιούδας ο Μακκαβαίος). Σε αυτό περιγράφεται η επίσημη επανακαθιέρωση του Ναού, που είχε βεβηλώσει ο Αντίοχος, η οποία εγκαινίασε την εβραϊκή γιορτή Χανουκκά ή εγκαινίων. Ακριβές ιστορικό έργο, δείχνει μια σαδουκαϊκή τάση στην επιλογή των πληροφοριών. Το δεύτερο βιβλίο, γραμμένο στην ελληνική γλώσσα, διηγείται κατά ένα μέρος τα ίδια γεγονότα, αλλά έχει κυρίως θεολογικό χαρακτήρα. Η διδασκαλία περί ανάστασης των νεκρών δείχνει ότι ο συγγραφέας του ήταν μάλλον Φαρισαίος. Το τρίτο βιβλίο, γραμμένο και αυτό στην ελληνική γλώσσα, περιέχει ιστορία, παλαιότερη της εποχής των Μ., και φέρει το όνομά τους μόνο επειδή η διήγησή του έχει μια κάποια ομοιότητα με ανάλογα επεισόδια από την εποχή της εξέγερσης των Μ. Ο συγγραφέας του είναι άγνωστος, και ίσως γράφτηκε στην Αλεξάνδρεια. Το τέταρτο βιβλίο, επίσης γραμμένο στην ελληνική γλώσσα, είναι φιλοσοφικός λόγος, που έχει σκοπό να δείξει την κυριαρχία του ευσεβούς λογισμού πάνω στα ανθρώπινα πάθη. Φέρει το όνομα των Μ. επειδή παραθέτει ως παραδείγματα και τους επτά αδελφούς Μ. Έχει γραφεί από ελληνιστή Ιουδαίο, αν και ο Ιερώνυμος και άλλοι το αποδίδουν εσφαλμένα στον Ιώσηπο.

* * *

οι (AM Μακκαβαῑοι)

όνομα διακεκριμένης ιουδαϊκής οικογένειας η οποία κυριάρχησε στα Ιεροσόλυμα κατά τον 2ο π.Χ. αιώνα και αγωνίστηκε για τη διάσωση τής ιουδαϊκής θρησκείας.